۱۰ـ دين دنيا و آخرت

دین یک بستۀ کامل زندگی است، که با پذیرش آن دنیا و آخرت انسانها آباد می شود. اسلام دین یک بعدی نیست، بلکه به دنیا و آخرت نظر دارد. قرآن، اندیشۀ کسانی را که انتظارشان از دین، فقط تأمین دنیا است، مردود می‌شمارد و آنها را از آخرت بی بهره می داند و به همگان می آموزد که، خوشبختی دنیا و آخرت را با هم طلب کنند.

 فَمِنَ النَّاسِ مَنْ يَقُولُ رَبَّنا آتِنا فِي الدُّنْيا وَ ما لَهُ فِي الْآخِرَةِ مِنْ خَلاقٍ. وَ مِنْهُمْ مَنْ يَقُولُ رَبَّنا آتِنا فِي الدُّنْيا حَسَنَةً وَ فِي الْآخِرَةِ حَسَنَةً وَ قِنا عَذابَ النَّارِ.[۱]

«عده ای از مردم می گویند: خدایا در همین دنیا به ما عطاکن! و در آخرت برای آنها بهره ای نیست. اما عده ای می گویند: پروردگارا! در اين دنيا و در آخرت نيز نيكى عطا كن، و ما را از عذاب آتش دور نگه دار.»

این است سخن دین ما، که پیشوای راستین و آسمانی آن، حضرت صادق (ع) فرموده است:

لَيْسَ مِنَّا مَنْ‏ تَرَكَ‏ دُنْيَاهُ‏ لآِخِرَتِهِ وَ لَا آخِرَتَهُ لِدُنْيَاهُ.[۲]

«آن كس از ما نيست كه دنياى خود را براى آخرت رها كند، يا آخرت خود را براى دنيا از دست دهد».

آنگاه که از زهد در دنیا سخن گفته می شود، به این معنی نیست که به نیازهای مادی و دنیوی خویش هیچگونه توجهی نکنیم. بلکه، سخن در این است که دنیا را هدف ندانیم و به آن بسنده نکنیم.

قرآن، که مهم ترین منبع دین اسلام است، رهنمودی اینچنینی دارد:

وَ ابْتَغِ فيما آتاكَ اللَّهُ الدَّارَ الْآخِرَةَ وَ لا تَنْسَ‏ نَصيبَكَ‏ مِنَ الدُّنْيا وَ أَحْسِنْ كَما أَحْسَنَ اللَّهُ إِلَيْكَ وَ لا تَبْغِ الْفَسادَ فِي الْأَرْضِ إِنَّ اللَّهَ لا يُحِبُّ الْمُفْسِدينَ.[۳]

«و با آنچه خدايت داده سراى آخرت را بجوى و سهم خود را از دنيا فراموش مكن و هم چنان كه خدا به تو نيكى كرده نيكى كن و در زمين فساد مجوى كه خدا فسادگران را دوست نمى‏دارد».

بدانیم که خانۀ دنیا هم باید آباد و آراسته باشد، ولی برای یک زندگی موقت و نه برای خلود و ماندگاری.

يا قَوْمِ إِنَّما هذِهِ الْحَياةُ الدُّنْيا مَتاعٌ وَ إِنَّ الْآخِرَةَ هِيَ‏ دارُ الْقَرارِ.[۴]

«اى قوم من، اين زندگى دنيا تنها كالايى ناچيز است و در حقيقت، آن آخرت است كه سراى پايدار است».

نباید دنیا را به عنوان یک هدف اصلی و غایی در نظر گرفت، بلکه هدف پایانی بشر آخرت و قیامت است. دنیا به مثابه منزلگاه و توقّفگاه موقتی است که باید از آن عبور کرد، نه این که در آن جا خشک نمود و سرمایۀ زندگی را به هدر داد. در روایات پیشوایان معصوم دین اسلام، از دنیا به عنوانِ معبر و پل برای گذر کردن، یا نردبان برای بالارفتن یاد شده، نباید در معبر ماند، یا روی پل توقف نمود، یا بر روی نردبان ایستاد. آنها که بایستند و فرصت های محدودِ طلایی و فوق العاده ارزشمند خویش را موجب تعالی و رشد روح و جانشان نسازند، چه کسی جز خود را تباه می کنند؟!

اینجاست که گزارش به غایت عمیق و درس آموز مغز متفکّر و رئیس مدبّر مذهب، حضرت صادق آل محمد (ص) گوش جان را می نوازد، وقتی که می فرماید:

روزی پیغمبر (ص) ـ که در اثر آزار و سرسختی مردم خسته شده بود ـ محزون و ناراحت از شهر خارج شد. در این حال، فرشته ای نزد آن حضرت آمد، که همۀ کلید های گنج های روی زمین را همراه داشت. گفت: ای محمد (ص)! این کلید گنج های زمین است، پروردگارت می فرماید: کلید ها را بگیر و در گنج ها را باز کن و هر چه دلت می خواهد، از آن طلاها بر دار، بدون این که چیزی از آن ها کاسته شود. رسول الله (ص) در پاسخ آن فرشته فرمود:

الدُّنْيَا دَارُ مَنْ‏ لَا دَارَ لَهُ‏ وَ لَهَا يَجْمَعُ مَنْ لَا عَقْلَ لَهُ.

«دنیا خانۀ کسی است که خانه ندارد و برای دنیا جمع می کند کسی که عقل ندارد».

آنگاه، آن فرشته گفت:

«به خدایی که تو را به نبوت مبعوث کرد، همین سخن را هم از ملکی در آسمان چهارم شنیدم، وقتی که به او کلیدهای گنج دنیا را دادم».[۵]

براستی، کوته فکری است، که انسان به دنیای فانی دل بندد و از سرای باقی غفلت ورزد. اگر به آخرت که منزلگاه جاوید است دل بسته شود، دنیا هرگز فراموش نمی شود، چون به یقین، کسی در کار آخرتش موفق باشد، در کار دنیای خود نیز موفق خواهد شد. زیرا کسی که دنبال گندم می‌رود، به کاه هم خواهد رسید، چون مجبور است که برای محصول گندم، بوته‌ها و ساقه‌ها را رسیدگی کند. ولیکن، کسی که برای بدست آوردن کاه تلاش می کند، گندمی نخواهد داشت، به محض این که به کاه دست یافت، همه چیز را رها خواهد ساخت و این نهایت کوته بینی است.

بنابر این، زرنگ و فرزانه کسی است که به پیام های جاودان کتاب خدا گوش سپارد. در روایت، از امام صادق (ع) می خوانیم، که فرمودند:

إِنَّ الرَّجُلَ قَدْ يَكُونُ كَيِّساً فِي الدُّنْيَا فَيُقَالُ مَا أَكْيَسَ فُلَاناً وَ إِنَّمَا الْكَيِّسُ‏ كَيِّسُ‏ الْآخِرَةِ.[۶]

«ای چه بسا مردی در کار دنیای خود زرنگ است! و مردم می گویند: ببینید فلانی چه زرنگ است! و حال آن که، زیرک واقعی زیرک در کار آخرت است».

بسا پیش مردم کسی  برتر است              که در کار دنیای خود سرتر است

ولی زیرک  واقعی آن کسی است             که در کار آُخراش زیرک تر است[۷]

آری! اگر دین داری با زهد واقعی و عدم دلبستگی افراطی به دنیا توأم گردد و رابطۀ دنیا و آخرت باهم حفظ شود، بساط سعادت و رشد و تعالی را برای بشر می گستراند.

سخن در این زمینه بسیار است، اما برای طرح صحیح و کاملِ مقصود خویش و بیان ارتباط دنیا و عقبی، باز هم بهتر و زیباتر از کلام حاملان وحی الهی نمی توانیم بیابیم. از این روی، خاضعانه و با ادب، در برابر عظمت علمی سرچشمه‌های دانش راستین، زانو می زنیم و رهنمودهای نورانی و روشنگر آن قدسی صفتان را ره توشۀ راه زندگی خویش می سازیم، که فرمودند:

إعْمَلْ لِدُنْيَاكَ كَأَنَّكَ‏ تَعِيشُ‏ أَبَداً وَ اعْمَلْ لآِخِرَتِكَ كَأَنَّكَ تَمُوتُ غَداً.[۸]

«براى دنياى خود چنان كار كن كه گويى هميشه زنده خواهى ماند و براى آخرت خود چنان كار كن كه گويى فردا خواهى مرد».

 

……………………….. از کتاب مهندسی اسلام جلد ۲ تألیف مهندس ابراهیم حنیف نیا

[۱] . بقره / ۲۰۰ و ۲۰۱.

[۲] . من لا يحضره الفقيه، ج‏۳، ص ۱۵۶.

[۳] . قصص / ۷۷.

[۴] . غافر / ۳۹.

[۵] . الكافي (ط – الإسلامية) ؛ ج‏۲ ؛ ص ۱۲۹.

[۶] . الكافي (ط – الإسلامية)، ج‏۴، ص ۵۵۷.

[۷] . دیوان اشعار نویسنده و کتاب «گل واژه های نجات و هدایت»، تألیف ابراهیم حنیف نیا، ص ۳۰.

[۸] . وسائل الشيعة، ج‏۱۷، ص: ۷۶. این کلام نورانی از رسول الله (ص) و چند تن از امامان (ع)، از جمله امام حسن مجتبی (ع) نقل گردیده است.

درباره نویسنده

مطالب مرتبط

نظر بدهید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *